Hoi Jelena! Wij kennen je natuurlijk al als vrijwilliger bij ‘t Vrije Brein, een project van Hujo. Maar stel jezelf even voor en vertel hoe je bij ‘t Vrije Brein terecht bent gekomen.

Hey, mijn naam is Jelena Vanhollebeke en ik ben bij het Vrije Brein terechtgekomen nadat ik verhuisde naar Mechelen –  een mij tot dan toe onbekende stad. Ik was erop gebrand om nieuwe Mechelse vrienden te maken en hoorde via een vriendin van dit initiatief. Een combo van leeftijdsgenoten, interessante gesprekken én kaarslicht? Meer had ik niet nodig om deelnemer en later vrijwilliger te worden.

Je voert een onderzoek naar technologische innovaties in de gezondheidszorg en ethische vraagstukken hierbij. Kan je kort even uitleggen wat deze ‘innovaties’ precies (kunnen) inhouden en waarom ze cruciaal zijn voor de gezondheidszorg?

Innovaties interpreteren we eigenlijk heel breed; alles wat nieuw geïntroduceerd wordt in de gezondheidszorg, met als doel gezondheidsproblemen aan te pakken en kwaliteit van leven te verhogen.

Waarom koos je net dit bepaalde vraagstuk? Komt dit voort uit persoonlijke motivatie of interesse?

Het hele ideaal achter technologische innovaties in de gezondheidszorg is dat van verbetering en vooruitgang. Dit vraagstuk, waarbij we ingaan op zaken die ethisch gezien minder wenselijk zijn bij de ontwikkeling van dergelijke technologieën, is in mijn ogen een cruciale ‘missing-link’. Er liggen namelijk zoveel mogelijkheden en beloftes in die innovaties, maar ze zijn ook niet zonder ongewenste gevolgen of risico’s. In ons onderzoek gaan we hierover in gesprek met burgers -de eindgebruikers van de gezondheidszorg- zodat ook hun stem gehoord wordt in de ontwikkeling van die technologieën. En ik koos dit onderzoek inderdaad vanuit een persoonlijke interesse, en omdat ik dan voor mijn werk filosofische discussieavonden mag organiseren. Net zoals ‘t Vrije Brein – maar dan binnen m’n werkuren.

Van de zes categorieën die Warren-Jones (aangehaald in je onderzoek) definieert, waar denk je dat het ethische het meest speelt?

Het is heel moeilijk om er één categorie uit te halen, aangezien op elk niveau van innovatie in de gezondheidszorg wel ethische vragen te stellen zijn. Maar als ik echt zou moeten kiezen denk ik persoonlijk aan dataverzameling en diagnosestelling (zoals bij AI of gezondheidsapps), en het gebruik van bepaalde toestellen in de zorg (zoals (gezelschaps)robots of virtuele AI-verpleegkundigen).

Zijn er specifieke ethische onzekerheden die, volgens jouw ervaring, vaak naar voren komen bij de implementatie van deze technologieën?

Ik ben sinds kort begonnen met de groepsgesprekken met burgers over dit thema, en daaruit sprong tot nu toe vooral de angst voor ‘ontmenselijking van zorg’ er voor mij uit. Deelnemers wilden niet dat technologie onze zorg in die mate zou overnemen dat we nog amper contact zouden hebben met menselijke hulpverleners. Daarnaast is ook onze privacy en gegevensbescherming niet onbelangrijk gebleken.

Hoe hoop je dat dit onderzoek bijdraagt aan het ontwikkelen van gezondheidstechnologie?

Er wordt enorm veel onderzoek gedaan naar specifieke innovaties maar dit is vaak erg technisch en gericht op de zuivere medische factoren. De visie van de burger en de patiënt gaat hierin vaak verloren: Hoe vinden zij dat technologische innovaties ten dienste moeten staan van goede zorg? Want uiteindelijk is dat waar het om draait: een zo goed mogelijke zorgverlening waarbij we ook rekening houden met de gevolgen op het individu, de samenleving en ons mens-zijn.

Wat zijn enkele (baanbrekende) nieuwe technologieën waar je hoge verwachtingen bij hebt in de toekomst?

Ik weet zeker dat Artificiële Intelligentie een gigantische verschuiving in onze zorg zal teweegbrengen. Meer nog – die is nu volop bezig. Diagnoses worden sneller gesteld dan met een zuiver menselijk oog te doen valt, en ook met AI-gedreven gezondheidsapps zullen we van thuis uit meer zicht krijgen op onze gezondheid. Hoe dit alles echter omkaderd zal worden door onze menselijke hulpverleners, dát is de cruciale vraag.

Je koppelt je onderzoek aan een discussieavond van ‘t Vrije Brein. Dat wordt een unieke combo van filosoferen en deelnemen aan een wetenschappelijk onderzoek. Wat kunnen mensen van deze avond verwachten?

Een avond zoals elke andere Vrije Brein-avond: gezellig in een cirkel, met wat kaarslicht en verfrissende drankjes. Maar dan nog met een opnameapparaat in het midden en wat videomateriaal om onze verbeelding over technologische innovaties in de gezondheidszorg te spijzen.

Los van deze avond, wat is nog één ding dat je mensen wil meegeven in het kader van je onderzoek?

Nieuwe technologische innovaties in de gezondheidszorg brengen enorme mogelijkheden met zich mee en zullen de gezondheidszorg zoals we ze kennen veranderen. Wij willen meegaan in die stroomversnelling en samen met burgers nadenken over hoe we die veranderende samenleving graag zien. Met als ultiem einddoel een lijst van concrete adviezen die mee kunnen worden opgenomen in het onderzoek en beleid.

Top! Veel succes met je onderzoek en tot op 21 november in Leuven!

Enkele noodzakelijke linkjes

• Connecteer met Jelena via Linkedin.

• Meer lezen over het onderzoek kan via deze link.

• De Vrije Brein-avond gaat door op 21 november 2024 in Kunstencentrum STUK in Leuven. Uitzonderlijk dien je wel in te schrijven om deel te nemen aan de avond. Dat kan je gemakkelijk doen via deze link. En natuurlijk ook het onderzoek invullen voor de avond. Check het Facebookevenement en voeg het toe aan je agenda!

• Kan je niet aanwezig zijn maar wil je wel graag deelnemen aan het onderzoek? Dan kan je hier altijd deelnemen aan de focusgroepstudie.

• Lees meer over ’t Vrije Brein.